عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان مطرح كرد:
استفاده حافظ از شخصیت های اساطیری و تلمیحات به جای اعتراض در اشعار
لرستان عضو هیئت علمی و استادتمام دانشگاه لرستان اظهار داشت: قهرمان شعر حافظ ممدوح، معبود و معشوق است.
دکتر علی حیدری در گفتگو با ایسنا اظهار نمود: در زمانی که حافظ زندگی می کند، شاید محیط و زمان مساعد برای شاعر نباشد.
وی با اشاره به اینکه منظور از این بحث شعرای تراز اول است و معمولاً تحت هیچ شرایطی، موقعیت موجود را نمی پسندند، اظهار داشت: حتی درصورتیکه شرایط هم عالی باشد آنان به دنبال دنیای مطلوب تری می گردند و دوست دارند محیط آرمانی تر باشد.
حیدری ضمن اشاره به این که شعرای تراز اول، روحیه حساسی دارند و ظریف و آرمانگرا هستند، اضافه کرد: درصورتیکه فضا غبارآلود و خفقان باشد بخصوص در زمان حافظ، در دوران برخی پادشاهان مانند امیر مبارزالدین این خفقان و ریاکاری به اوج می رسد و در این دوران حافظ به شیوه های مختلف از این تنگنا در می آید.
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان در مورد برخورد شعرا با موقعیت وقتی که ظلم، بی عدالتی و خفقان وجود دارد، بیان نمود: آنان معمولاً موضع های متفاوتی در پیش می گیرند بعنوان مثال فرخی یزدی زبان به اعتراض می گشاید و دهانش را می دوزند و زندانی می شود و حرف آنها به مردم نمی رسد و در نطفه خفه می شوند و از بین میروند؛ برخی دیگر از شعرا چاپلوس می شوند و موقعیت آن زمان را به جای نکوهش، می ستایند مثل فرخی و امیر معزی و این افراد به لحاظ فکری و رسالت شاعری راه به جایی نبرند.
وی افزود: عده دیگر از شعرا که بدتر از گروه دوم هستند، کسانی بودند که به فکر موقعیت نیستند و نسبت به بی عدالتی و ظلم بی تفاوت بوده و گل و بلبل می سرایند.
شعر حافظ آبگونه است
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان تصریح کرد: دسته دیگر از شاعران، شعرای بسیار زیرک و توانایی هستند که نمی توانند ساکت شوند و به سادگی اعتراض خویش را ملیح و مخفی بیان می کنند و گاهی اوقات این اعتراضات رنگ و بوی مدح دارد.
این استاد تمام ادبیات و زبان فارسی در دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه حافظ شیرازی با دو شگرد ادبی هم حرفش را زده، اعتراض کرده و از مجازات امان یافته است، افزود: حتی مواردی پادشاهان که به شعر حافظ گوش دادند تصور کردند که مدح باشد اما درصورتیکه به عمق شعر پرداخته شود نشان داده است که حافظ آنها را نکوهش کرده است.
حیدری اضافه کرد: شاید یکی از دلایلی که همه مردم با حافظ انس بیشتری دارند تا با فردوسی، مولوی و سعدی، این بوده که شعر حافظ آبگونه است و در هر ظرفی ریخته می شود شکل آنرا به خود می گیرد.
قهرمان شعر حافظ چند بعدی است
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان ضمن اشاره به این که هر شاعر در اشعارش یک قهرمان دارد در صورتی که قهرمان شعر حافظ چند بعدی است که می تواند ممدوح، معبود و معشوق باشد، اظهار نمود: قهرمان شعر مولوی معبود، انوری ممدوح است و شعر حافظ آمیزه ای از این سه تاست؛ حتی یک غزل از حافظ قابلیت تعبیر به این سه بعد را دارد.
وی اظهار داشت: شعر حافظ شناور، با متن باز و قابل تعبیر است و حرف دلش را می زند و می تواند اعتراض خویش را به حکومت زمان خود بگوید و در تنگنا نیفتد.
این استاد تمام ادبیات فارسی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه در شعری از حافظ که به ظاهر مدح پادشاه بوده، به صراحت آمده است: «شاه را به بود از طاعت صد ساله و زهد قدر یکساعته عمری که در و دادکند» «و حرف حافظ این است که پادشاه به جای این همه عبادت یک ساعت عدل کند و می خواهد بگوید که پادشاه اصلا تو عادل نیستی» بدون این که برایش مشکلی ایجاد شود.
استفاده حافظ از شخصیت های اساطیری و تلمیحات به جای اعتراض در اشعارش
حیدری افزود: در دوران حافظ که پادشاه به ناحق به وزیرش ظلم کرده حافظ به جای اعتراض در اشعار از شخصیت های اساطیری و تلمیحاتی استفاده می نماید که این اتفاق برای آنها افتاده است بعنوان مثال: «شاه ترکان سخن مدّعیان می شنود شرمی از مَظلمَهِ خون سیاووشش باد» که اشاره به بی گناهی سیاووش و ظلم افراسیاب دارد و البته قصد حافظ از شاه ترکان، شاه شجاع زمان خودش بوده است.
وی تصریح کرد: در مواردی هم حافظ به وضعیت خودش در اشعار اشاره نموده است به عنوانه نمونه «سوخـتـم در چـاه صبـر از بهر آن شمع چٍگِل شاه تـرکان فارغ است از حال ما کـو رستمی» حافظ می گوید همچنان که رستم آمد بیژن را از چاه نجات داد آیا کسی هست که بیاد ما را از این وضعیت نجات دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان اظهار داشت: مطلب دیگری که حافظ باز از این تگنا عبور می کند و حرف خویش را دو پهلو می زند این است که وقتی جامعه ای تاریک و ریاکار بوده و بعنوان مثال، پادشاه وقت میخانه ها را می بندد درحالیکه خودش شراب می خورد حافظ در این رابطه چگونه برخورد می کند؟ برخوردی که حافظ با این جریانات ریاکارانه این است که به صراحت می گوید: «بود آیا که در میکده ها بگشایند گره از کار فرو بسته ما بگشایند».
صنعت آرایه حافظ در اشعارش عادی نیست بلکه یک خصوصیت سبکی است
حیدری بیان نمود: هنگامی که حاکم وقت از بین می رود حافظ به صراحت موضوعات را نقد و توضیح می دهد و می گوید: «سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش که دور شاه شجاع است می دلیر بنوش
شد آنکه اهل نظر بر کناره می رفتند هزار گونه سخن در دهان و لب خاموش
به بانگ چنگ بگوییم آن حکایت ها که از نهفتن آن دیگ سینه میزد جوش»
وی در مورد رویکرد کلی حافظ در جامعه ای که ریاکاری آنرا در برگرفته است، اظهار داشت: محققان ادبیات معتقدند، صنعت آرایه حافظ در اشعارش عادی نیست بلکه یک خصوصیت سبکی است و شاید یکی از علل روی آوردن شاعر به این چند پهلو صحبت کردند به خاطر شرایط و خفقانی است که در جامعه دوران این شاعر حاکم بوده است.
این استاد تمام ادبیات فارسی دانشگاه لرستان بیان نمود: استفاده از آرایه، ایهام و... در ادبیات حافظ به خاطر این است که در تنگنا قرار نگیرد و البته حرف و اعتراض خویش را هم زده باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب