پیشنهاد لوور به نوه سردار اسعد بختیاری
به گزارش كاركادو «سام شمس آبادی»، وارث سردار اسعد بختیاری، مجموعه دار حرفه ای فیلاتلیك ایران از چالش ها و تاریخ كمتر شنیده شده ایران گفت.
به گزارش کارکادو به نقل از ایسنا، شهروند آنلاین نوشت: «سام شمس آبادی یک جمله بی نظیر دارد: «تا ۱۲ شب بیشتر وقت ندارم.» این جمله را بارها در مصاحبه اش تکرار کرد و وقتی فهمید منظورش را نمی فهمم، اظهار داشت: «زندگی خیلی کوتاه است. امروز زندگی می کنی تا ۱۲ شب. پس از ساعت ۱۲ زنگ ها به صدا درمی آیند و تا فردا هیچ تضمینی برای زنده بودن ما وجود ندارد. پس تلاش نماییم بهترین را زندگی کنیم؛ پاک ترین و صادق ترین باشیم. تلاش نماییم تا ساعت ۱۲ شب کارنامه ای بگذاریم بی نظیر. تاریخ را نمی گردد فروخت؛ همان گونه که زمان را نمی گردد خرید.» او یک کلکسیونر حرفه ای اسناد پستی و گمرکی، پاکت نامه و کارت پستال و مُهر و تمبرهای قدیمی و تاریخی ایران است اما وقتی پای حرف هایش بنشینی معلوم می شود به همان اندازه که حرفه اش خاص است، جهان بینی اش هم انحصاری است. اجدادش به تاریخ دوران قاجار برمی گردند و او نتیجه «سردار اسعد بختیاری» فاتح تهران است. این کلکسیونر که در بلژیک زندگی می کند مسیر پرپیچ و خمی را در اروپا طی کرده تا بتواند بعنوان یک مجموعه دار حرفه ای حالا در ایران نمایشگاه برگزار کند. او را در آخرین نمایشگاهش در موزه پست دیدم و درباره حرفه، چالش ها و تاریخ خانوادگی شان گپ زدیم؛ از پیشنهاد ۳۰ هزار یورویی اروپایی ها برای خرید تمبر «error» تا مُهر آقای لاورز، رئیس پستخانه آذربایجان و جعبه ابزار جراحی در جنگ جهانی دوم.
آقای« شمس آبادی» من بخشی از کلکسیون تان را دیدم؛ مجموعه ای نایاب از تاریخ ایران. البته باید بگویم که شما بعنوان یک کلکسیونر اسناد تاریخی، خیلی جوان هستید. مجموعه تان میراثی از آبا و اجدادتان است یا از جای دیگری کار جمع آوری اسناد تاریخی را شروع کردید؟
پدر و مادر من ساکن آمریکا بودند. مادرم آبستن بود که برای دیدن برادرش به دانمارک سفر می کند و چون مریض احوال می شود، نمی تواند به آمریکا برگردد. ازاین رو من در سال ۱۳۵۸ در کشور دانمارک متولد می شوم. پدرم عاشق ایران بود. یک وطن پرست تمام عیار. همین هم شد که وقتی جنگ تحمیلی در ایران آغاز شد خانه اش در آمریکا را فروخت و به کشورش برگشت تا برای ایران بجنگد. پدربزرگم «ابراهیم شمس آبادی» و برادرش «حاج علی شمس آبادی» از مجموعه داران بزرگ تمبر در ایران بودند. حقیقت این است که در سال ۱۹۵۰ میلادی آقای «حسین نوین فرحبخش» پاکت نامه ای را از نمایشگاه تمبر لندن تهیه می کند و برای برادر پدربزرگم که آن موقع در خیابان سعدی حجره داشت، ارسال می کند. او به ایشان اطلاع می دهد که در کشور انگلستان نمایشگاه بزرگی از تمبر برگزار شده و حاج علی هم در جوابش می گوید: «ما چنین نمایشگاهی را در کشور خودمان خواهیم داشت.» یک سال بعد یعنی سال ۱۹۵۱ میلادی نخستین و بزرگ ترین نمایشگاه تمبر خاورمیانه در تهران برگزار می گردد. من هم از سن ۹ سالگی با تمبر آشنا شدم؛ هر چند که نمی دانستم دقیقا چه دنیایی دارد اما کم کم با گذر زمان علاقه مند شدم. دیپلمم را در ایران گرفتم و وقتی در سن ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفته بودم، ناگهان تصویر پدربزرگ پدرم «سردار اسعد بختیاری» را روی یک کارت پستال دیدم! از همین زمان بود که داستان کلکسیون من آغاز شد.
تصویر پدربزرگ پدرتان در فرانسه بود؟
بله در خیابان شانزه لیزه فرانسه. اول خیابان دستفروش هایی بودند که تمبر و پاکت نامه و کارت پستال می فروختند، تصویر پدربزرگ پدرم هم روی یکی از همان کارت پستال های دستفروشان خیابان شانزه لیزه بود. چون تابلویی از این تصویر را در همه دوران کودکیم در خانه مادربزرگ پدرم خانم «فروغ ظفر اسعد بختیار» دیده بودم. برایم جالب شده بود که چطور عکس یک ایرانی روی کارت پستال چاپ شده و در خاک کشور دیگری به فروش می رود. کارت پستال را خریدم و مبحث آن قدر برایم جالب شده بود که سبب شد به دنیای «فیلاتلیک» برگردم.
تاریخ عکس کارت پستال برای چه دورانی بود؟
تاریخ عکس برمی گشت به سال ۱۹۰۹ میلادی، یعنی در دوران مشروطه چاپ شده بود.
چقدر از سردار اسعد بختیاری و زندگیش می دانید؟
سردار اسعد بختیاری، فاتح تهران بود. یعنی در سال ۱۹۰۹ میلادی تهران را فتح می کند. به خاطر ظلم و ستمی که محمدعلی شاه قاجار به مردم می کرد او را سرنگون می کند. بعد به او پیشنهاد پادشاهی می دهند اما او می خندد و می گوید: «من اگر امروز با بختیاری و لرستان و مردم ایلات بلند شدم به خاطر ظلم و ستم بود، ما قیام نکردیم برای شاه شدن. بر فرض من گول شما را بخورم و تاج بر سر بگذارم و بر تخت بنشینم و شاه شوم، شاید من هم از خود بیخود شدم و فراموش کردم چه کسی هستم و من هم ظلم و ستم کردم. یک روز، یک مرد، از همین دیار بلند خواهد شد و مرا به زیر خواهد کشید. ما نیازی به تاج و تخت نداریم. ما بدون محافظ و سرباز در ایل قدم می زنیم و ملت، عاشقانه ما را می پرستند. اگر شاه شوم باید هر روز بترسم که نکند تیراندازی بخواهد ما را بکشد. ما زندگی بهتری داریم و ترجیح می دهیم در دیار خود زندگی نماییم. یک ایرانی را انتخاب کنید عادل و دانا که به فکر مردم باشد.» و سپس به دیار خودش برمی گردد. اما بعدها رضا شاه ایشان را در زندان قصر می کشد؛ از ترس، به خاطر قدرتی که داشت.
برگردیم به ماجرای کلکسیونتان. گفتید عکس سردار اسعد سبب شد به دنیای فیلاتلیک برگردید. اصلا« فیلاتلیک» یعنی چه؟
انواع کارت پستال، تمبر، پاکت نامه یا هر سند و کاغذی که مهر پستی داشته باشد جزو دنیای فیلاتلیک است و به کسانی که این اقلام را جمع آوری می کنند، می گویند فیلاتلیست. این کلمات یک مقدار در کشور ما ناآشنا بود ولی الان بسیاری از مجموعه داران معنیاش را می دانند و استفاده می نمایند چون یک کلمه بین المللی است. مثل کلمه «post»، این کلمه در اصل از نام ایرانی گرفته شده، چونکه وقتی چاپار در ایران به وجود آمد نامه ها را روی «پوست» می نوشتند و بر همین اصل واژه «پستخانه» که الان استفاده می شود همان «پوستخانه» قدیم است که بین المللی شده و به پست تغییر پیدا می کند.
گفتید در ۲۰ سالگی به فرانسه رفتید و یک روز خیلی اتفاقی عکس پدر پدربزرگ تان در دست مردی که سر خیابان شانزه لیزه دستفروشی می کرد، می بینید و همین مبحث نخستین جرقه جمع آوری اسناد تاریخی را در ذهن شما می زند. اما شما در اروپا زندگی می کردید و طبیعتا پس از آن پیدا کردن این جور عکس ها و دستنوشته هایی به زبان فارسی چندان ساده نبوده. درست است؟
راستش پس از مدتی به یک حراجی در فرانسه برخوردم که یکی دیگر از تصاویر پدر پدربزرگم در آنجا بود. مبحث برایم جالب شده بود و رفتم که دومین کارت پستال را هم بخرم اما قیمت های این حراجی از ۱۵ یورو شروع می شد، اما من کلا ۶۵ یورو بیشتر نداشتم، قضیه برمی گردد به سال ۲۰۰۲ میلادی. با این پول باید تا آخر ماه خرجم را می دادم. خلاصه وقتی حراجی آغاز شد رقم پیشنهادی من قبول نشد و قیمتش آن قدر بالا رفت که نتوانستم آنرا بخرم. با ناراحتی از حراجی بیرون آمدم که مرد میانسالی جلویم را گرفت و سر صحبت را باز کرد: «دیدم در حراجی برای کارت پستال ایرانی دستت را بلند کردی اما چیزی هم نخریدی.» گفتم: «بله متاسفانه.» اظهار داشت: «می دانی! در دریا ماهی های زیادی است، ماهی های بزرگ.» با دست، خودش را نشان می داد و بعد به من اشاره نمود و افزود: «ماهی های کوچک مثل تو.» می خندید و می اظهار داشت: «تا زمانی که ماهی های بزرگ هستند جایی برای ماهی های کوچک نیست!» خندید و رفت. خیلی ناراحت شدم ولی به هر حال حرفش بی ربط هم نبود، خودم را سرزنش می کردم که اصلا کسی که پول ندارد آنجا چه کار می کند، اما همان موقع یک پیرزن فرانسوی به سمتم آمد و پرسید چرا چشمانت گریان است و من ماجرا را برایش تعریف کردم. گفت اشکالی ندارد من به تو یک کلید می دهم ولی یادت باشد گرگ های بزرگ زودتر از هر کسی آنجا می روند. آنها خیلی سحرخیز هستند اگر می خواهی موفق شوی باید بامداد های زود و پیش از این که گرگ ها دخلش را بیاورند به این آدرس بروی. کلیدش آدرسی بود که منتهی می شد به یک بازار.
چه بازاری بود؟
یک بازار خیلی قدیمی که بامداد های زود دلال ها با کامیون هایی از لوکزامبورگ و آلمان و کشورهای مختلف بار می آوردند و مشتریانی که سرِ بار می رسیدند، خرید بهتری می کردند. خود همان دستفروش ها و حتی حراجی ها هم بسیاری از اجناس شان را از همین بازارها تهیه می کردند. اولین بار ساعت ۵ بامداد به آنجا رفتم و اتفاقی یک آلبوم را که چند صفحه اش فقط کارت پستال ایرانی بود، پیدا کردم. به قیمت خیلی ارزانی هم خریدمش و از آن روز به بعد آخر هفته ها به آنجا می رفتم و هرازگاهی هم چیزی برای خریدن پیدا می کردم.
قیمت هایشان از حراجی ها ارزان تر بود؟
همان چیزهایی که در حراجی ها ۵۰ تا ۲۰۰ یورو به فروش می رسید در این جور جاها با قیمت ۳ تا ۵ یورو پیدا می شد.
گفتید از کودکی با تمبر آشنا بودید. همانطور که خودتان می دانید بحث تمبرهای تقلبی هم خودش ماجرایی دارد. این بازارها و اجناس شان قابل اعتماد بودند؟ منظورم این است که جنس تقلبی نداشتند؟
آن موقع ها یعنی حدود ۲۰ سال پیش اجناس تقلبی خیلی کمتر بود. از آن گذشته دولت های خارجی اگر بدانند جایی، ارگانی، سازمانی یا بازاری در حال تقلب است به شدت برخورد می کنند؛ چون معتقدند که کسانی که جنس تقلبی می فروشند، خائن هستند و به فرهنگ و تاریخ صدمه می زنند. البته در کشور ما این طور نیست الان هر روزه تمبرهای ایرانی را کپی می کنند و هیچ سازمان و ارگانی توجه جدی به این مورد ندارد.
چطور تمبر اصل را از تقلبی تشخیص می دهید؟
باید حتما تمبر را لمس کنید؛ از روی رنگ، دندانه ها و جنسش مشخص می شود. برای همین هم برای تشخیص تمبر اصل از تقلبی از ذره بین های ضربدر ۳۰ استفاده می نمایند. طراحی تمبر خیلی تخصصی است از سال ۱۸۴۰ میلادی که نخستین طرح دنیا طراحی شد تا همین ۲۰، ۳۰ سال پیش فقط مینیاتوریست ها می توانستند تمبر را طراحی نمایند. البته امروزه این طرح ها با ابزارهای کامپیوتری طراحی می شوند.
یک مبحث جالب توجه این است که چطور کارت پستال ها و تمبرها و اقلام تاریخی ایران به بازارهای محلی و قدیمی کشورهای اروپایی رسیده است.
بله ولی پیدا می شدند. در اصل می شود اظهار داشت که من ۹۹درصد مجموعه ام را از کشورهای خارجی خریده ام.
ولی باید سخت هم پیدا شده باشند. درست است؟
گاهی باید ۲۰۰ کیلومتر مسیر را با قطار یا اتوبوس می رفتم برای یک حراجی یا نمایشگاه. خیلی وقتها هم چیزی پیدا نمی کردم و دست خالی برمی گشتم.
اگر شما کارت پستال ها و اسناد تاریخی را نمی خریدید، چه اتفاقی برای آنها می افتاد؟ منظورم این است که مشتری خارجی هم داشتند؛ اصلا به درد آدم های خارجی می خورد؟
بزرگترین خریداران فیلاتلیک ایران آشوری ها و کلیمی ها و ارامنه هستند. ثروتمندند، آدم های بسیار باهوشی هستند و بی رحمانه خرید می کنند؛ برای این که می دانند هر چیزی که به تاریخ برگردد چه ارزشی دارد.
اگر بخواهید کارت پستال یا تمبر و سندی را بخرید ولی پیش از شما یک نفر دیگر دستش را روی آن گذاشته باشد، چه می کنید؟
حراجی ها در اصل میدان جنگ هستند، هر کسی که پولدارتر و باهوش تر باشد، می تواند خرید کند؛ در غیر این صورت بازنده ای. من از نخستین باری که به حراجی رفتم و آن اتفاق برایم افتاد تا مدت ها دیگر پایم را در حراجی ها نگذاشتم. اما بعدها پیش می آمد که مجبور شوم برای تکمیل مجموعه ام به حراجی ها سر بزنم. ازاین رو گاهی در مقابل یک کالایی که متعلق به تاریخ کشورت است باید بجنگی، نمی گردد بگذاریم تاریخ از بین برود.
پیش آمده که برای تکمیل کلکسیون تان چیزی چشم تان را بگیرد و اهمیت هم داشته باشد اما نتوانید آنرا بخرید؟
۱۰ سال پیش، مُهر سفارت ایران در دوره قاجار که مربوط به شهر رم ایتالیا می شد را در یک حراجی از دست دادم.
چرا؟
پولم کافی نبود.
قیمتش چقدر بود؟
سال ۲۰۱۰ میلادی در یک حراجی به قیمت هزار و ۳۰۰ یورو فروخته شد. از این مهر فقط یک عدد در دنیا وجود دارد و دیگر مهر دومی وجود ندارد. فکر می کنید چرا فیلاتلیک کشور چین و انگلیس در دنیا مقام اول را دارند؟ چون می دانند چه ارزشی دارد و تاریخ برایشان مهم می باشد. ضمن این که روزبه روز هم ارزش شان بیشتر می شود؛ یعنی حتی از طلا و ملک جلوتر است به شرطی که دانشش را داشته باشیم و بدانیم چه چیزی بخریم و چطور مجموعه داری نماییم. بسیاری از بازاریان و طلافروش ها را می شناسم که به این کار علاقه مند شدند ولی متأسفانه گیر دلال های چرب زبان افتادند و بخش زیادی از ثروت شان هم از دست رفته است.
چطور این اسناد را نگهداری می کنید؟ چون طبیعتا نوشته ها و تصاویر پاکت نامه ها یا کارت پستال ها به مرور زمان کمرنگ می شوند و حتی امکان دارد از بین بروند.
آنهایی که در خانه ام نگهداری می کنم در جعبه های خیلی خاص و وکیوم شده هستند. جعبه هایی که ضد ضربه و ضد آب و ضد آتش و نور است؛ البته خیلی گران است ولی چاره ای نیست.
نگهداری این اسناد که هم ارزش تاریخی دارند و هم ارزش مادی خطرناک نیست؟
خانه من دو تا آدرس دارد؛ یکی آدرس دفتر کارم است و یکی دیگری خانه شخصی ام که کسی نباید بداند کجاست برای این که واقعا امکان دارد دزدیده شوند. البته اسنادی که خیلی مهم و باارزش تر هستند در صندوق امانات بانک نگهداری می شوند. هر چند که مجبورم سالانه مبلغ خیلی زیادی را به بانک پرداخت کنم. اما به هر حال اینها خیلی باارزش هستند؛ به صورت مثال من یک کارت پستالی دارم که روی تمبرش یک error کار شده؛ یعنی این که تمبرش به هر علتی یا نصفه یا برعکس چاپ شده است. این کارت پستال را به من پیشنهاد ۳۰ هزار یورویی داده اند با خودم فکر کردم که اصلا من این را بفروشم آیا می شود فردا بروم یک مغازه ای و مشابهش را بخرم؟! تاریخ تکرار نمی گردد.
ظاهرا موزه «لوور» پاریس هم به شما پیشنهاد خریدن آیتم های تان را داده بود. درست است؟
بله دو تا از آیتم های مجموعه ام را می خواستند. یکی از آنها مهر آقای لاورز، رئیس پستخانه و صندوق مالیه آذربایجان بود که خود من هم با سختی آنرا از دهن شیر بیرون درآوردم و از یک مجموعه دار اتریشی خریده بودم. آیتم بعدی هم یک جعبه جراحی است با ۱۱۰ تکه ابزار که مربوط به پزشکی می شود که در سال ۱۹۴۰ میلادی جراحی می کرده است.
چه مبلغی پیشنهاد دادند؟
به قیمت نرسید، جوابم منفی بود. اگر جوابم مثبت بود تیم کارشناسی می فرستادند و بعد قیمت گذاری می شد. اما من جواب رد دادم، برای این که نکند رنگ دلارهای خارجی مرا وسوسه کند. زندگی خیلی کوتاه است. امروز زندگی می کنی تا بامداد، پس از ساعت ۱۲ زنگ ها به صدا درمی آیند و تا فردا هیچ تضمینی برای زنده بودن ما وجود ندارد. پس تلاش نماییم بهترین را زندگی نماییم. پاک ترین و صادق ترین باشیم. تلاش نماییم تا ساعت ۱۲ شب کارنامه ای بگذاریم بی نظیر. تاریخ را نمی گردد فروخت همان گونه که زمان را نمی گردد خرید.
خودتان کدام یک از آیتم های کلکسیون تان را بیشتر دوست دارید؟
آرشیو سردار اسعد بختیاری و بهادر پسرش. آرشیوی از شناسنامه، مهرها، اسناد مکتوب و اسناد وزارت جنگ در آن دوران.
این اسناد چطور در خارج از کشور بودند؟
وقتی سردار بهادر برای تحصیل به خارج از کشور می رود اسناد زیادی را با خودش می برد و در آنجا نگهداری می کند. پس از مرگش وصیت می کند که این اسناد به یک شخص دیگری برسد و چون اینها اسناد خانوادگی من هستند از راه مادرم به دست من رسید.
می دانم که شما هم اکنون ساکن کشور بلژیک هستید اما در سال های اخیر چندین بار در ایران نمایشگاه برگزار کردید. در ایران چقدر از کار شما استقبال می شود؟
من حدودا سالی دو تا سه بار به ایران می آمدم که کار فرهنگی انجام دهم. طبیعتا برای یک جوانی که نه آشنا دارد و نه کسی را می شناسد، کار خیلی سختی بود. یادم است ۶ سال پیش به سازمان دولتی رفتم و گفتم می خواهم نمایشگاه برگزار کنم. خیلی مودبانه مرا بیرون کردند و گفتند حالا با شما تماس می گیریم و هیچگاه هم کسی به من زنگ نزد. البته این حرف پدربزرگم همیشه در گوشم است: «غرزدن ساده است. به من بگو تو چه کاری کردی؟ تو بعنوان یک جوان چه کرده ای برای تغییر و پیشرفت؟ کارنامه ات خالی است. زیاده گویی نکن! هر زمان کارنامه ات پر بود بیا و با من بحث کن تا با جان و دل بشنوم.» این حرف همیشه آویزه گوشم بود. امروز برای همین باردیگر در ایران هستم و دلسرد نشدم. تلاش کردم و حالا هم توانستم به لطف دوستان در موزه پست و ارتباطات نمایشگاه برگزار کنم. ازاین رو یاد گرفتم غر نزنم و شکایت نکنم. فقط عمل می کنم تا کارنامه خودم خالی نماند.
منبع: karkado.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب