تحلیل تعدادی از خصایص حضرت معصومه سلام الله علیها
کارکادو: دهم ربیع الثانی، سالروز وفات بانوی بیست و هشت ساله حضرت معصومه (س) فرصت مناسبی است که به تحلیل شخصیت این بانوی کریمه اهل بیت(ع) پرداخته و نسبت به ابعاد وجودی آن حضرت معرفت و شناخت پیدا نماییم، چونکه حضرت فاطمه معصومه (س)، خصوصیات عرشی و فرشی دارد که معرفت و شناخت به خصایص عرشی سبب میشود که حضرت را در همان جایی که قرار دارد ببینیم؛ نه در رتبه امامزادگان و فاصله خودرا با ایشان به درستی درک نماییم.
به گزارش کارکادو به نقل از ایسنا، معرفت به خصایص عرشی کاربردش در این است که آن خصایص را الگو و اسوه خود قرار داده و با نهادینه کردن آن خصایص در رفتار عملی خویشتن فاصله و نسبت بین خود با حضرت را نزدیک نماییم، با چنین نگاهی به تحلیل چند خصیصه می پردازیم.
پیشگویی ولادت
اولین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها (پیشگویی در تولد) است.
به این معنا که هرچند در میان معصومین علیهم السلام پیشگویی ولادت آنان مسبوقه به سابقه است، چونکه در چگونگی ولادت امام باقر مقابل السلام روایت شده است که پنجاه سال قبل از ولادت شان، رسول گرامی اسلام صلی الله مقابل و آله خطاب به جابربن عبدالله انصاری فرمودند:
"ای جابر تو زنده می مانی تا آنکه فرزندم «محمد بن علی بن الحسین مقابل السلام» را که در تورات به «باقر» مشهور است ملاقات کنی، چون وی را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان."
جابر بعد از رحلت رسول خدا (ص) در مسجد پیغمبر (ص) می نشست و به امید دیدار پیشوای پنجم (ع) و در انتظار رسیدن آن لحظه موعود برای رساندن سلام رسول اکرم (ص) فریاد برمی آورد: «یا باقر العلم» «یا باقر العلم» ای شکافنده علم، ای شکافنده دانش. مردم مدینه که به این راز آگاه نبودند می گفتند: جابر (بر اثر پیری و ضعف نیروی اندیشه) هذیان می گوید.
جابر در پاسخ آنان می گفت نه به خدا هذیان نمی گویم و لیکن از رسول خدا (ص) شنیدم که می فرمودند «تو به زودی مردی از خاندان مرا درک خواهی کرد که نام او نام من و شمایل او شمایل من است، علم و دانش را می شکافد» من برمبنای پیشگویی پیامبر (ص) این سخن را بر زبان می آورم.
جابر عمری دراز یافت تا این که طبق نقل امام صادق(ع) روزی امام باقر(ع) به نزد وی رفت و بر او سلام کرد. جابر جواب سلام را داد و چون نابینا بود پرسید: چه کسی هستی؟ فرمود: محمد بن علی بن الحسین. جابر اظهار داشت: فرزندم پیش بیا، امام (ع) نزدیک رفت. جابر دست امام (ع) را بوسید و خودرا روی پای وی انداخت، می بوسید و می گفت رسول خدا (ص) تو را سلام رسانده است و از آن پس جابر پیوسته خدمت امام (ع) می رسید و از محضر پر فیض شان استفاده می کرد.«بحار، ج۴۵، ص۲۹۴».
همین طور در پیشگویی ولادت حضرت مهدی مقابل السلام آمده است پیامبر صلی الله مقابل و آله فرمودند: "الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقا" (همان، ج۳۶، ص۳۰۹)؛
«مهدی از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیة او کنیه من است و او از نظر جسمی و روحی و اخلاق شبیه ترین مردم به من است».
اما در میان امام زادگان تنها حضرت معصومه سلام الله علیها است که ۴۵ سال قبل از تولدش امام صادق مقابل السلام در ملاقاتی که با یکی از اصحاب داشت تولدش را با جزییات این چنین پیشگویی کرد و خطاب به آن شخص فرمودند «تعجّب نکن! این کودک فرزند من، موسی است. خداوند از او دختری به من عنایت کند که نامش فاطمه است، وی در سرزمین قم به خاک سپرده می شود و هر کس او را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب است» (مِنهاج الدُّموع ص ۴۴۱).
عالمه غیر متعلمه
دومین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها ((عالمه غیر متعلمه)) است.
به این معنا که هرچند علوم اکتسابی غیرحضوری نیازمند به تعلیم، آموزش و مکتب دیدن است؛ ولی از خصوصیت معصومین علیهم السلام این است به علت این که آنان مظهر اسماءالحسنی و تجلی صفات جمال و جلال الهی هستند همه سنخ و جنس علوم شان از جنس علم حضوری ولدنی است.
حضرت معصومه هرچند پیامبر و امام نیست؛ ولی شواهد و قراینی وجود دارد که تایید می کند که ایشان نیز در همین سن کوتاه خودشان، آن چنان در سلوک معنوی طی طریق کرده بودند که مظهر اسماءالحسناء شده بودند و علوم اکتسابی برای آن حضرت از سنخ و جنس علم حضوری شده بود و شخصیت «معلمه غیر متعلمه» داشتند که مکتب نرفته و معلم ندیده بر علوم احاطه داشتند.
از همین رو از یکی از علمای معروف نجف اشرف، مرحوم آیه الله مستنبط(ره) نقل شده که اظهار داشت: از کتاب (کشف اللئالی) که نسخه خطی آن در کتابخانه شوشتری های نجف موجود است، روایت شده: "روزی تعدادی از شیعیان برای دریافت پاسخ پرسش های خود، به محضر امام کاظم(ع) رهسپار شدند، آن حضرت مسافرت کرده بود نظر به اینکه آنها ناگزیر به مراجعت بودند، پرسش های خودرا نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم(ع) تحویل دادند تا در مسافرت بعد به آن نایل شوند.
هنگام خداحافظی دیدند حضرت معصومه(س) پاسخ پرسش های آنها را نوشته و آماده کرده است، آنها شادمان شدند و آنرا گرفتند.
هنگام مراجعت در راه راه با امام کاظم(ع) ملاقات کردند و ماجرا را به عرض رساندند، امام آن نوشته را از آنها طلبید و مطالعه کرد و پاسخ های حضرت معصومه (س) را درست یافت سه بار فرمودند: فداها ابوها، پدرش به فدایش باد (بحارالانوار، ج۶۰، ص۲۲۸).
این مساله در زمانی رخ داد، که حضرت معصومه (س) خردسال بودند و در این هنگام حدود ده سال سن داشتند. این ماجرا انسان را به یاد حضرت فاطمه زهرا(س) می اندازد که پیامبر اکرم(ص) در شأن او مکرر فرمودند: فداها ابوها؛ پدرش به فدایش باد (بحارالانوار،، ج۶۰، ص۲۲۸ ).
تجلی شخصیت زن باهویت اسلامی
سومین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها که می تواند الگو و اسوه زنان باشد (تجلی شخصیت زن با هویت اسلامی) است چونکه در تعریف و تفسیر زن چند تفسیر بین (افراط و تفریط) و (موسع و مضیق) وجود داشته و دارد: یک نظر بسته و متحجرانه بر این است زن در نظام هستی آفریده شده تا تولید مثل کند و هیچ حق اجتماعی ندارد و نبایست از چهاردیواری خانه بیرون رود.
در مقابل روشنفکر مابانه متاثر از قرائت غربی ها است و آن اینکه زن آزاد کامل است و می تواند تا مرز برهنگی در صحنه اجتماع حضور پیدا کند.
ولی حضرت معصومه سلام الله علیها با شخصیت اسلامی خود تفسیر سومی از هویت زن را درپیش روی همه قرار داده است و آن اینکه زن شایسته آن بانویی است حضور در اجتماع به هیچ وجه صدمه ای به عفت و پاکدامنی وی نزند، عفت و پاکدامنی هم مانع از حضور در اجتماع و نقش آفرینی وی نشود و این دور در صورتی قابل جمع است که زن به شکلی در جامعه حضور پیدا کند که شخصیتش کانون توجه مردان قرار بگیرد؛ نه اندام فیزیکی زنانه وی، و همین طور وی نیز توجه به شخصیت مردان نگاه و نظر داشته نه اندام فیزیکی شخص مردان. چونکه حضرت زهرا سلام الله علیها در پاسخ به همین پرسش که زن عفیف چه مشخصه ای دارد فرمودند: «خَیْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَّ الرِّجَالُ: بهترین زن، زنی است که مردان را نبیند و مردان هم او را نبینند (مکارم الاخلاق، ص۲۳۰).
باهمین شخصیت زنانه اسلامی است که در سن بیست و هشت سالگی درحالی که مجرد بود با کاروانی از مردان سفر هزار کیلومتری از مدینه تا طوس را در پیش گرفتند تا به امام زمانش به پیوندند و این پیامی در خود داشت که زن می تواند در عین اجتماعی بودن، عفیف و محجب باشد و در عین محجب وعفیف بودن، اجتماعی باشد.
ولایت مداری
چهارمین خصوصیت عرشی حضرت معصومه سلام الله علیها که می تواند الگو و اسوه برای همه پویندگان روش و منش آن حضرت در هر عصر و زمانه ای باشد (ولایت مداری و تعبدبه امام زمانش) است. به این معنا که در شرایطی بس سخت که حضرت رضا مقابل السلام از چند جبهه مورد تهاجم قرار گرفته بودند، که از یک سو واقفیه به بهانه این که ۴۲ سال از عمر امام مقابل السلام می گذشت ولی صاحب فرزند نشده بودند؛ درحالی که امامت بایست از نسل امام استمرار پیدا کند؛ منکر امامت امام شده بودند و برخی دیگر از بستگان امام مقابل السلام با القاء شبهه واقفیه که امام جواد مقابل السلام چهره اش گندمگون است و هیچ امامی چنین چهره ای نداشتند منکر فرزند بودن امام بودند که با آوردن عالم قیافه شناس و شهادت وی این فتنه به پایان رسید و از جانب سوم برادر دیگر امام "زید النار" با متهم کردن امام به کندر وی و سازش با خلیفه بنی العباس قیام خشونت زایی به راه انداخته بود و در مقام رقابت با آن حضرت قرار داشت و مأمون هم نیز با متهم کردن امام مقابل السلام به قیام در مقام احضار آن حضرت به مرو بود، در این میان شک و تردید حضرت معصومه سلام الله علیها همچون طلایه داران تعبد به ولایت حضرت رضا مقابل السلام است به شکلی بی قرار ایشان بودند که فراق شان را تحمل نکردند و پیمودن راه سخت چند هزار کیلومتری مدینه تا مرو را در پیش گرفتند تا به امام زمانش برسند و در حضورشان مشرف شوند. (منتخب میزان الحکمه، ص۲۳۴)
ثانیاً: در عصر امام کاظم(ع) جوانان شایسته ای از تبار امام حسن مجتبی(ع) و حضرت سیدالشهدا(ع) و نیز در بین شیعیان افرادی وجود داشتند که می توانستند همسران مناسب آنان باشند.
احتمال سوم آنست که اختناق هارون الرشید و وجود خفقان در آن دوران، چنان شدید بود که حتی کسی جرئت نداشت برای پرسیدن مسائل شرعی به در خانه موسی بن جعفر(ع) مراجعه کند، تا چه رسد به این که به عنوان داماد آن حضرت رفت و آمد دائمی با خانواده موسی بن جعفر(ع) داشته باشد؛ چونکه همین ارتباط نسبی زمینه ای را فراهم می ساخت تا هارون به اذیت و آزار او بپردازد. البته با آنکه هارون در مواردی تظاهر به دینداری می کرد، ولی ستمگری بی رحم بود.
یکی از مورّخین می گوید: هارون هنگام شنیدن وعظ از همه بیشتر اشک می ریخت و در هنگام خشم و تندی از همه ظالم تر بود. (الاغانی، ج۵، ص ۲۴۱) و همین مرد دو هزار کنیز داشت که سیصد نفر آنان مخصوص آوازخوانی و رقص و خنیاگری بودند. (تاریخ تمدن جرجی زیدان، ترجمه علی جواهر کلام، ص۱۶۲)
شیعیان در عصر خلافت هارون در تنگنا و فشار قرار داشتند و کسانی چون علی بن یقطین در تقیه به سر می بردند و کوچک ترین حرکات شان زیر نظر بود.
نمونه بارز آن داستان لباسی است که هارون به علی بن یقطین داد. این لباس ویژه خلفا بود و علی بن یقطین آنرا به موسی بن جعفر(ع) اهدا کرد. حضرت آنرا قبول نکردند و فرمودند: این لباس را نگهدار و از دست مده؛ برای اینکه در حادثه ای که برایت پیش می آید، به کار می آید، چندی بعد یکی از خدمتگزاران علی بن یقطین، نزد هارون شکایت نمود و اظهار داشت: لباس مخصوص را به موسی بن جعفر اهدا کرده است.
هارون بلافاصله او را احضار کرد و از لباس پرسش کرد. او اظهار داشت: آنرا در بقچه ای نگه داشته ام.
هارون دستور دارد تا فوراً آنرا بیاورد. وقتی که نگاهش به لباس افتاد، اظهار داشت: پس از این هیچ گاه سخن سعایت کننده ای را درباره ی تو باور نخواهم کرد.(الارشاد، شیخ مفید، ص۲۹۳)
اینگونه قضایا نشان میدهد که ارتباط موسی بن جعفر(ع) کنترل می شد و از سویی زندانی شدن امام نیز، انگیزه خواستگاری از دختران آن حضرت را کاهش می داد. پس از شهادت امام وحشت بیشتری بر مردم حاکم شد و حضرت رضا(ع) نیز تحت نظر قرار گرفت. در زمان مأمون آن حضرت به خراسان احضار شد و پس از یک سال، حضرت معصومه(س) و تعدادی از برادران او به خراسان حرکت کردند، اما در راه، حضرت معصومه(س) قبل از دیدن برادر، دار فانی را وداع کرد و امر ازدواج او هم تحقق نیافت.
بدین سبب راز عدم ازدواج حضرت معصومه و خواهران او را نه در وصیت پدر باید جستجو کرد و نه در نبود همسر متناسب و هم کفو، علت آن، وجود اختناق شدید هارونی و مأمونی بود که موجب شد احدی جرئت نکند به آسانی به خانه موسی بن جعفر و پس از او فرزندش رفت و آمد داشته باشد و داماد آن خانواده شود.
از جانب دیگر، زندانی شدن حضرت موسی بن جعفر(ع) و سرانجام شهادت او و احضار شدن حضرت رضا(ع) به خراسان و دور افتادن از خواهران، مزید بر این علت بود که حضرت معصومه سلام الله علیها ازدواج را در اولویت زندگی قرار ندهند و مجرد بمانند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب