کاغذ زیر سایه ضعف مدیریت چشم انداز روشنی برای بهبود وضعیت کاغذ نیست
به گزارش کارکادو، مدیر چاپ و تولید دفتر نشر معارف اظهار داشت: ضعف مدیریت، بخصوص در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای مرتبط، سبب شده است که چشم انداز روشنی برای بهبود وضع بازار کاغذ مشاهده نشود.
بازار نشر ایران در سالهای اخیر با چالش های جدی تأمین و مدیریت کاغذ روبرو شده است؛ مسأله ای که ناشران را در راه تولید و عرضه کتاب تحت فشار اقتصادی و عملیاتی قرار داده است. کاهش حمایت های دولتی، محدودیت دسترسی به کاغذ داخلی و افزایش چشم گیر قیمت کاغذ وارداتی، شرایط فعالیت ناشران را دشوارتر کرده و روند تولید کتاب را با اختلال مواجه کرده است. در این گفتگو، تلاش داریم از زبان ناشران شرایط بازار را بررسی نماییم و به همین دلیل به سراغ سیدمهدی میرغنی، مدیر چاپ انتشارات «دفتر نشر معارف»، رفته ایم تا جزئیات چالش ها و راهکارهای پیشنهادی ناشران در حوزه تأمین و مدیریت کاغذ را بشنویم.
دولت در سالهای اخیر چه اقداماتی در زمینه دفاع از ناشران و تأمین کاغذ انجام داده است و ارزیابی شما از اثربخشی این سیاستها چیست؟
در سالهای اخیر، حمایت دولت از ناشران در زمینه تأمین کاغذ بطور محسوسی کم شده است. در گذشته نقش دولت در این عرصه پررنگ تر بود، اما در دو تا سه سال اخیر، این حمایت ها تقریبا به حداقل رسیده است.
آخرین بار حدود سه سال پیش بود که از شرکت تعاونی ناشران مقدار محدودی کاغذ به ما اختصاص یافت. بعد از آن هم تمام مراحل تولید، اعلام وصول و تسویه حساب با وزارت ارشاد به شکل رسمی انجام شد؛ با این وجود، از آن زمان تا حالا هیچ حمایتی از این دست دریافت نکرده ایم.
در حال حاضر، حمایت دولت از ناشران بیشتر در قالب خرید کتاب صورت می گیرد؛ با این حال، این بخش هم نسبت به سالهای گذشته افت شایان توجهی داشته است. بااینکه این خریدها همچنان صورت می گیرد، اما گستره و میزان آن در مقایسه با گذشته خیلی محدود شده است.
در سالهای گذشته ناشران در نمایشگاه های مختلفی همچون نمایشگاه های استانی حضور فعال داشتند، اما اکنون بیشتر توان و برنامه ریزی ها بر نمایشگاه بین المللی کتاب متمرکز شده است. بخش عمده حمایت های دولتی هم در همین رویداد صورت می گیرد.
در زمینه تأمین کاغذ، دولت طی سالهای اخیر عملا حمایتی از ناشران انجام نداده است. در موارد معدودی هم که این حمایت ها صورت گرفته، بیشتر به صورت گزینشی و محدود بوده است.
در حوزه حمایت های دولتی از صنعت نشر، یکی از پیشنهادهای جدی ناشران، تسهیل دسترسی به کاغذ تولید داخل است. اگر دولت با حمایت مستقیم از کارخانه های داخلی، بخصوص شرکت کاغذ مازندران، شرایط افزایش تولید و توزیع عادلانه کاغذ را فراهم آورد، بخش مهمی از مشکلات ناشران برطرف خواهد شد.
در حال حاضر کاغذ مورد نیاز انتشارات را از چه مسیرهایی تهیه می کنید و روند خرید یا اختصاص آن با چه چالش هایی همراه است؟
ما کاغذهایمان را فقط از بازار آزاد تهیه می نماییم. بنابراین مسائلی از قبیل روند اختصاص ارز بابت واردات شامل حال مجموعه ما نمی شود و ما با آن چالش ها مواجه نیستیم.
وارد کردن کاغذ توسط ناشران کار پر هزینه و پر دردسری است. اغلب ناشران مبادرت به چنین کاری نمی کنند چون اول پشتوانه مالی سنگینی می خواهد و دوم چون یک فرآیند نسبتاً طولانی دارد. همینطور واردات کاغذ از لحاظ واحد ریالی توان مالی سنگین نیاز دارد و در بخش بازرگانی معمولا ناشران ترجیح می دهند که خودشان مستقیم مبادرت به این کار نکنند.
دفتر نشر معارف یک بار در سالهای ۹۲و۹۳ به این کار اقدام نمود و حدود ۱۰۰ تن کاغذ وارد کرد. به علت عدم تجربه خودمان و با کارگزاری که برای ما آورده شد در دل کار استفاده کردیم و در نهایت کالای خیلی بی کیفیت برای ما ارسال شد.
این اقدام هم فرآیند طولانی را به همراه داشت و همینطور سرمایه زیادی را از ما گرفت. با این که در آن زمان کتاب های درسی ما پرفروش بودند اما تصمیم بر این شد که دیگر وارد این مسیر نشویم و کاغذ را فقط از بازار آزاد تهیه نماییم. در این شرایط ابتدا استعلام گرفته می شود و هرکسی که قیمت پایین تری را اعلام نماید و شرایط فروش بهتری داشته باشد کاغذ از او تهیه می شود.
در تولید آثار خود از کاغذ داخلی استفاده می کنید یا همچنان ناچار به واردات و استفاده از کاغذ خارجی هستید؟ به نظر شما کیفیت کاغذ ایرانی تا چه حد با نیاز ناشران هم خوانی دارد؟
در حال حاضر یکی از مهم ترین گلایه های ناشران کشور از مجموعه حاکمیتی و مسئولان فرهنگی، نبود امکان استفاده از کاغذ تولید داخل است. با وجود ظرفیت تولید در کارخانه هایی مانند کاغذ مازندران و کاغذ پارس، ناشران قادر به تأمین نیاز خود از این منابع نیستند و دسترسی به کاغذ داخلی به شکل انحصاری در اختیار یک ناشر خاص، به طور عمده برای تولید کتاب های درسی، قرار دارد.
کاغذ مازندران که در سالهای گذشته در اختیار ناشران قرار می گرفت، از نظر کیفیت فنی و سطح صیقلی، محصولی مطلوب و مناسب برای چاپ محسوب می شد. این نوع کاغذ در مقایسه با نمونه های خارجی بالکی که معمولا پرزدار هستند و مشکلاتی برای دستگاه های چاپ ایجاد می کنند، عملکرد بهتری داشته و ضایعات کمتری به همراه دارد.
در صورت اختصاص باردیگر کاغذ داخلی به ناشران، این محصولات با استقبال کامل از جانب آنان مورد استفاده قرار خواهد گرفت، چونکه قابلیت چاپ در انواع رنگ ها را داشته و از نظر کیفیت پاسخگوی نیاز بازار کتاب است.
با این حال، مسئله قیمت گذاری کاغذ داخلی همچنان از موضوعات مورد انتقاد ناشران است. قیمت این نوع کاغذ تفاوت چندانی با نمونه های وارداتی ندارد و همزمان با نوسانات قیمت ارز تغییر می کند. این امر در صورتی است که مواد اولیه و امکانات تولید در داخل کشور برقرار است و انتظار می رود تولیدات داخلی از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار باشند.
بیشترین مشکل شما در تأمین کاغذ مربوط به کدام بخش است؟ توزیع، واردات، قیمت گذاری، یا کیفیت؟ وضعیت فعلی بازار کاغذ از نظر تامین، قیمت و کیفیت را چطور ارزیابی می کنید؟
در شرایط کنونی بازار نشر، بااینکه از نظر تأمین کمی کاغذ مشکلی وجود ندارد و واردات این کالا به صورت های مختلف ادامه دارد، اما کیفیت کاغذهای وارداتی بطور محسوس کم شده است. خیلی از واردکنندگان بدون توجه به استانداردهای کیفی، هر نوع کاغذ در دسترس را وارد کشور می کنند و درنتیجه ناشران هم برای حفظ ادامه تولید، ناچار به استفاده از این نوع کاغذها هستند.
کاهش کیفیت کاغذ نتایج مختلفی به همراه داشته است؛ همچون افزایش پرتی در چاپخانه ها، دشواری در فرایند چاپ و صحافی، و کاهش دوام و شفافیت محصولات چاپی. بنابراین، هزینه های ناشران بالا رفته و زمان تولید کتاب هم طولانی تر شده است.
علاوه بر مسئله کیفیت، تأمین نقدینگی برای خرید کاغذ هم به یکی از جدی ترین چالش های ناشران تبدیل گشته است. در گذشته امکان خرید نسیه یا اقساطی وجود داشت، اما با تشدید نوسانات ارزی، فروشندگان تنها به شکل نقدی معامله می کنند. این شرایط باعث شده ناشران برای حفظ روند تولید، ناچار به تأمین نقدینگی فوری شوند تا از افزایش بیشتر قیمتها در آینده جلوگیری نمایند.
افزایش هزینه خرید کاغذ مستقیماً بر قیمت تمام شده کتاب تاثیر می گذارد و ناشران را ناگزیر می کند قیمت پشت جلد آثار خودرا بالا برند. به دنبال این روند، فروش کتاب کاسته می شود و چرخه اقتصادی نشر با دشواری بیشتری مواجه می شود.
در نهایت، فشار اقتصادی ناشی از گرانی کاغذ و افزایش قیمت کتاب، بر قدرت خرید مخاطبان هم اثر مستقیم دارد. خیلی از خانواده ها به علت شرایط اقتصادی، ناچارند خرید کتاب را از سبد فرهنگی خود حذف کنند؛ مسئله ای که بگفته کارشناسان، می تواند آثار بلندمدتی بر سطح مطالعه و فرهنگ عمومی جامعه بر جای بگذارد.
وضعیت اختصاص کاغذ یارانه ای به ناشران را چطور می بینید؟ آیا نظام توزیع فعلی شفاف و منصفانه است؟
در سال هایی که توزیع کاغذ یارانه ای در کشور اجرا می شد، این فرآیند از دید خیلی از ناشران با شفافیت کافی همراه نبود. در صورتیکه برخی ناشران فعال و پرکار تنها سهم محدودی از کاغذ یارانه ای دریافت می کردند، ناشرانی با فعالیت خیلی کمتر، چندین برابر آن سهم بهره مند می شدند.
دفتر نشر معارف با وجود گستره بالای فعالیت و حجم بالای چاپ و نشر، در مقاطع مختلف تنها حدود ۵۰۰ بند کاغذ دریافت می کرد، در صورتیکه برخی ناشران دیگر با سطح تولید پایین تر، سهمی چندبرابر بیشتر از این مقدار داشتند.
چشم انداز بازار کاغذ را برای سال آینده چه طور می بینید؟
با توجه به شرایط که وجود دارد هیچ تحرک خاصی از جانب مسئولان صورت نگرفته است. این عدم تحرک ناخودآگاه موجب می شود که چشم انداز خوبی دیده نشود؛ یعنی اگر ذره ای تحرک مثبتی را مشاهده می کردیم یا اقدامی صورت می گرفت، می توانستیم بگویم که بواسطه این اقدام امید داریم که برای ماه های آتی اتفاقات مثبتی درحال رخ دادن است.
ولی متاسفانه حرکت خاصی از جانب چه وزارت ارشاد و یا سایر مسئولان فرهنگی انجام نشده است تا چشم انداز مثبتی داشته باشیم. متاسفانه نگاه حال حاضر در این شرایط خیلی منفی است.
عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مدیریت بحران کاغذ را چطور ارزیابی می کنید؟
با توجه به اهمیت نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بعنوان بالاترین مرجع تخصصی در حوزه مسایل فرهنگی کشور، ناشران انتظار حمایت جدی از این نهاد را دارند. وزارت ارشاد بطور کامل به اطلاعات مربوط به عملکرد ناشران دسترسی دارد و از راه سامانه دریافت اعلام وصول، میزان تولید و فعالیت هر ناشر ثبت شده و قابل پیگیری می باشد. بر طبق این سامانه، امکان مقایسه فعالیت ناشران و تحلیل عملکرد آنان برقرار است و میتوان حمایت ها را بر مبنای میزان فعالیت و نیاز واقعی ناشران هدفمند کرد.
یکی از حوزه های مورد انتظار حمایت، تأمین و نظارت بر قیمت کاغذ است. وزارت ارشاد می تواند با اعمال نظارت دقیق، به ثبات قیمت و دسترسی عادلانه ناشران به کاغذ کمک نماید. همچنین، استفاده از کاغذ داخلی بخصوص کاغذ مازندران می تواند نقش برجسته ی در دفاع از ناشران داخلی داشته باشد، به شرطی که تفاوت قیمت آن با کاغذ خارجی منطقی و عادلانه باشد. در گذشته، به علت افزایش تقاضا، قیمت کاغذ داخلی به سطح قیمت کاغذ خارجی نزدیک شد که این مسئله موجب نگرانی ناشران گردید. انتظار ناشران اینست که وزارت ارشاد با فراهم کردن شرایط مناسب، دسترسی به کاغذ داخلی را تسهیل کرده و با نظارت دقیق، از این طریق زمینه حمایت واقعی از ناشران را فراهم آورد.
آیا فکر می کنید بحران کاغذ فقط مشکل اقتصادیست یا ناشی از ضعف مدیریت و ساختار توزیع هم هست؟
با توجه به شرایط فعلی بازار کاغذ، مشکل اقتصادی ناشران ناشی از ضعف مدیریت و کمبود نظارت در توزیع است. تجربه نشان میدهد که در بخشهایی از کشور که مدیریت قوی اعمال شده، مشکلات اقتصادی کمرنگ تر شده و عوارض ناشی از کمبود منابع کم شده است. در حوزه توزیع و عرضه کاغذ، بیشترین چالش مربوط به کمبود نظارت است و معین نیست که مسئولیت این نظارت بر عهده کدام نهاد است؛ سازمان تعزیرات یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مشاهدات ناشران از آن حکایت می کند که برخی فروشندگان کاغذ، محصول را با ارز نیمایی حدود ۷۰ هزار تومان خریداری نموده و در بازار با نرخ های ۱۰۹ تا ۱۵۰ هزار تومان عرضه می کنند. بر مبنای محاسبات ناشران، قیمت واقعی کاغذ با لحاظ کردن سود متعارف و هزینه های حمل و بسته بندی باید حدود کیلویی ۸۵ هزار تومان باشد، اما نرخ های اعمال شده در بازار خیلی بالاتر است.
ناشران انتظار دارند که نهادهای مسئول، بخصوص سازمان تعزیرات، با بررسی دقیق خرید و فروش، هزینه های مربوط به حمل و بسته بندی و سودهای غیرمنصفانه، از عرضه غیرمنصفانه جلوگیری نمایند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم می تواند با همکاری این نهاد در کنترل و نظارت بر قیمتها نقش مؤثری ایفا کند تا کاغذ حداقل به قیمت تمام شده و نه چندین برابر آن در اختیار ناشران قرار گیرد.
در نهایت، ضعف مدیریت و عدم تحرک مسؤلان، بخصوص در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای مرتبط، باعث شده است که چشم انداز روشنی برای بهبود وضع بازار کاغذ مشاهده نشود. ناشران اعتقاد دارند که با اقدامات حمایتی و نظارتی مناسب، میتوان بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه های تولید کتاب را کم کرد و زمینه ای برای استمرار فعالیتهای نشر در کشور فراهم نمود.
منبع: مهر
منبع: karkado.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب